Lễ hội quét làng Sapa – tục lệ xua đi tà khí của người Xá Phó

Lễ hội quét làng của người Xá Phó, Sapa không chỉ là một nghi lễ mà còn là biểu tượng cho niềm tin sâu sắc của cộng đồng vào sự bảo vệ của thần linh, vào khả năng xua đuổi những điều không may để kiến tạo một cuộc sống bình yên, khỏe mạnh và sung túc. Hãy cùng khám phá chiều sâu của Lễ hội quét làng để hiểu hơn về bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào Xá Phó nơi vùng núi Tây Bắc này.

Lễ hội quét làng không phải là một sự kiện tự phát mà là kết tinh của những truyền thuyết, tín ngưỡng đã được truyền miệng qua nhiều thế hệ người Xá Phó. Đồng bào Xá Phó, mặc dù là một dân tộc thiểu số với số lượng dân cư khiêm tốn, nhưng lại góp phần không nhỏ vào sự đa dạng và phong phú của bản sắc văn hóa Việt Nam.

Họ có thể không phải là dân tộc giàu có nhất về vật chất, nhưng tình cảm gắn bó, sự kiên cường và những nghi lễ độc đáo của họ luôn để lại ấn tượng khó phai trong lòng bất kỳ ai từng tiếp xúc.

Tương truyền từ xa xưa, dân làng Xá Phó kể lại rằng tháng Hai âm lịch hàng năm là thời điểm mà ma đói, tà khí hoành hành, gieo rắc tai ương cho buôn làng. Cứ đến tháng này, cuộc sống của người dân nơi đây bị quỷ ma tàn phá nặng nề: từ người già đến trẻ nhỏ đều lăn ra ốm đau triền miên, bệnh tật không khỏi, mùa màng thì hư hỏng, đói kém.

Trong lúc dân làng đang chìm trong tuyệt vọng, có một vị thần tiên đã xuất hiện và ra tay cứu giúp người Xá Phó, đẩy lùi những thế lực hắc ám. Từ đó, để tưởng nhớ công ơn của vị thần và để duy trì cuộc sống bình yên, người Xá Phó đã lấy dịp này để tổ chức Lễ hội quét làng, một nghi thức thiêng liêng nhằm xua đuổi ma tà và tìm lại sự an lành cho toàn bộ cộng đồng.

Ý nghĩa sâu sắc của Lễ hội quét làng Sapa

Lễ hội quét làng của người Xá Phó ở Lào Cai được tổ chức hàng năm, mang trong mình những ước nguyện sâu sắc của cả cộng đồng. Trước hết, lễ hội là lời cầu mong cho cuộc sống của dân làng trong năm mới được bình yên, không bị quỷ ma quấy phá. Tiếp đến, người dân gửi gắm hy vọng súc vật chăn nuôi không bị ốm đau, chết chóc, mà sẽ sinh sôi nảy nở, mang lại nguồn của cải dồi dào.

Đồng thời, lễ hội còn là lời thỉnh cầu cho hoa màu sinh sôi, phát triển tốt tươi, đảm bảo những vụ mùa bội thu, mang lại no ấm cho mọi nhà. Hơn thế nữa, Lễ hội quét làng còn như một thông điệp mạnh mẽ, cầu mong nhiều sức khỏe, tràn đầy niềm vui và sự sung túc cho chính dân làng nơi đây, khẳng định niềm tin vào một tương lai tươi sáng, an lạc.

Thời gian và Địa điểm tổ chức Lễ hội quét làng

Lễ hội quét làng Sapa của đồng bào dân tộc Xá Phó ở Lào Cai thường được diễn ra vào ngày Ngọ, ngày Mùi hoặc ngày con người (còn được gọi là ngày à thá cũng) vào tháng Hai âm lịch hàng năm. Đây là khoảng thời gian được cho là linh thiêng nhất để thực hiện các nghi thức tẩy uế và cầu an.

Đến ngày lễ, tất cả người dân trong làng sẽ tập trung tại một bãi đất trống rộng nhất làng, thường là ở đầu làng, và cùng nhau tiến hành đầy đủ các nghi lễ của Lễ hội quét làng. Điều đặc biệt là tất cả mọi người trong làng, từ già, trẻ, gái trai, đều có trách nhiệm và nghĩa vụ phải tham gia, thể hiện sự đoàn kết và tinh thần cộng đồng mạnh mẽ.

Những nét đặc sắc của Lễ hội quét làng Sapa

Phần lễ trang nghiêm của Lễ hội quét làng

Trước ngày tổ chức lễ cúng chính thức, chủ gia đình của các hộ trong làng sẽ họp mặt tại nhà của người cao tuổi nhất trong làng để bàn bạc, chuẩn bị mọi thứ chu đáo cho Lễ hội quét làng. Mỗi người sẽ mang theo những lễ vật cần thiết: một bát gạo, một con gà, một khoản tiền cùng hai nén hương và một chai rượu.

Đối với những gia đình có điều kiện hơn và mang theo lợn, dê, chó để góp vào mâm cúng lớn, dân làng sẽ có trách nhiệm đến làm công trả cho gia đình đó một ngày công, thể hiện tinh thần tương trợ và chia sẻ.

Đến ngày lễ, tất cả đàn ông trai tráng trong làng sẽ mang hết lễ vật ra bãi đất trống ở đầu làng. Theo sự phân công từ trước, họ sẽ cùng nhau mổ lợn, dê, chó, gà để chuẩn bị đồ cúng. Trong khi đó, các thầy mo, những người nắm giữ vai trò tâm linh quan trọng, sẽ cầm kiếm gỗ, một cành lá đào (được xem là có khả năng xua đuổi tà ma), mặt được bôi đen để tăng vẻ uy nghi, và chia nhau đi vào từng thôn, từng nhà để làm lễ “quét làng”.

Khi vào đến nhà dân, thầy mo sẽ rót một chén rượu đặt lên bàn thờ của gia đình, thành kính đọc tên tuổi của tất cả thành viên trong gia đình để cầu phúc. Sau đó, thầy mo dùng kiếm gỗ múa khắp nơi trong nhà, thực hiện các động tác mang tính biểu tượng của việc xua đuổi tà khí. Phía gia đình thì cử một người đi theo sau, dùng ngô tung qua đầu thầy mo, tượng trưng cho việc gieo hạt may mắn và đẩy lùi những điều xui xẻo.

Khi lễ vật được làm xong và xếp ngăn nắp trong mâm lớn, xung quanh đặt các bát gạo của từng gia đình, thầy cúng sẽ bày tám đôi đũa, tám chiếc bát và tám chén rượu, tượng trưng cho những vị thần linh. Dân làng sẽ ngồi xếp hàng ngang trước mâm lễ, lầm rầm đọc lời khấn, gọi tên các loài ma về hưởng lộc, sau đó ra đi và không làm hại người dân nữa. Nghi thức này thể hiện sự đối thoại với thế giới tâm linh, một phần không thể thiếu của Lễ hội quét làng.

Phần hội náo nhiệt sau Lễ hội quét làng

Kết thúc phần lễ trang nghiêm là đến phần hội sôi động, náo nhiệt. Người dân cả làng sẽ cùng nhau tổ chức nhiều trò chơi dân gian, tạo không khí vui tươi, gắn kết mọi người. Họ cùng nhau ăn uống linh đình, chia sẻ niềm vui và những ước vọng cho năm mới, vui vẻ cho đến tận khuya mới kết thúc.

Cuối buổi, thầy cúng sẽ lấy cành tre cắm xung quanh bãi đất tổ chức lễ, lấy đuôi và tai chó cắm xuống đất để tạo thành một ranh giới thiêng liêng, không cho ma quỷ vào làm hại người dân. Đây là một nghi thức mang tính biểu tượng cao, khẳng định ý nghĩa bảo vệ của Lễ hội quét làng.

Nét khác biệt của Lễ hội quét làng ở Châu Quế Thượng

Ở một số vùng, ví dụ như Châu Quế Thượng, Lễ hội quét làng có một vài nét khác biệt thú vị. Tại đây, thầy cúng sẽ cùng chủ của mỗi gia đình trong làng vừa đi vừa vẽ vào ống nứa. Thầy cúng khấn vái phía trước, trong khi thanh niên, người dân Xá Phó lại tỏ vẻ mặt dữ tợn phía sau, thể hiện sự đối đầu với tà ma.

Khi thầy cúng lên tiếng, mọi người sẽ cùng nhau nhảy múa và dùng các ống nứa đập vào vách của từng ngôi nhà, tạo ra âm thanh vang dội nhằm xua đuổi tà khí ẩn nấp. Sau đó, mọi người được tập trung lại ở đầu làng, mang theo chăn, chiếu rách rưới của gia đình mình và buộc chúng vào một chiếc bè nứa.

Chiếc bè này sau đó sẽ được thả trôi theo dòng nước, với ý niệm mang mọi vận hạn, xui xẻo trong năm cũ cuốn trôi đi theo dòng nước, tẩy sạch mọi điều không may mắn.

Lễ hội quét làng tuy khá giản dị nhưng lại thể hiện nét tín ngưỡng tâm linh riêng biệt và mạnh mẽ của người Xá Phó. Đây chắc chắn sẽ là một khám phá thú vị cho những ai yêu thích lễ hội, yêu thích văn hóa truyền thống và mong muốn tìm hiểu về bản sắc độc đáo của các dân tộc thiểu số.

Những lưu ý quan trọng khi tham gia Lễ hội quét làng Sapa

Khi tham gia Lễ hội quét làng Sapa, du khách cần lưu ý một vài điều quan trọng để thể hiện sự tôn trọng đối với phong tục tập quán của người dân bản địa:

Thứ nhất, tất cả mọi người tham gia lễ hội phải ăn hết những lễ vật tại chỗ và tuyệt đối không được mang về nhà. Điều này xuất phát từ niềm tin rằng việc mang lễ vật về nhà có thể khiến những con ma sẽ quay trở lại làng và gây hại cho người dân.

Thứ hai, trước khi về nhà, thầy mo sẽ đốt một đống lửa thiêng và tất cả mọi người đều phải bước qua đống lửa đó. Nghi thức này mang ý nghĩa gột rửa, thanh lọc cơ thể khỏi những điều không may mắn đã gặp phải trong quá trình làm lễ.

Cuối cùng, từ ngày hôm đó, dân làng sẽ kiêng không cho người ngoài vào trong nhà trong vòng ba ngày. Sau ba ngày, mọi hoạt động sẽ trở lại nhịp sống ban đầu. Đây là khoảng thời gian để làng xóm được thanh tịnh, bình yên sau nghi lễ, và cũng là để các gia đình củng cố lại năng lượng tích cực sau khi đã xua đuổi tà khí.

Lễ hội quét làng Sapa là đại diện tiêu biểu cho những tín ngưỡng, văn hóa của các đồng bào dân tộc thiểu số ở Lào Cai. Tuy thô sơ, dân dã nhưng lại mang nét truyền thống đặc sắc vô cùng, thể hiện chiều sâu tâm linh và khát vọng sống mãnh liệt.

Nếu có dịp đến đây, hãy một lần tham gia Lễ hội quét làng này và trải nghiệm nhiều điều thú vị khác của xứ sở miền cao Tây Bắc. Chắc chắn bạn sẽ không phải hối tiếc vì đã đến nơi này đấy!

Còn nếu bạn đang lên kế hoạch cho chuyến đi Sapa sắp tới và muốn tìm thêm lựa chọn phù hợp với nhu cầu thì ghé ngay Voucher Sapa. Tại đây, bạn có thể dễ dàng tham khảo và đặt trước hàng loạt tour trải nghiệm, combo nghỉ dưỡng, voucher khách sạn, vé tham quan và các gói dịch vụ tiện lợi – tất cả đều được cập nhật thường xuyên, giá rõ ràng và minh bạch.

XEM THÊM:

Lễ hội Tết nhảy Sapa – Điệu hồn ngàn năm giữa lòng dãy Hoàng Liên Sơn

Lễ hội hoa chuối Sapa – Ước vọng no ấm từ người Xa Phó

Nguồn: https://vouchersapa.vn/