Lễ hội Tết cơm mới Sapa – Hồn lúa ngàn đời và sức sống bản làng

Sapa – vùng đất quanh năm mây phủ với những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ, không chỉ nổi tiếng bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn bởi kho tàng văn hóa đậm đà bản sắc. Trong số đó, Lễ hội Tết cơm mới nổi lên như một viên ngọc quý, gói trọn tinh hoa tín ngưỡng, tri ân và khát vọng về một cuộc sống no đủ của đồng bào các dân tộc vùng cao. Đây không chỉ là một sự kiện thường niên mà còn là nhịp đập của bản làng, là lời kể về mối giao hòa sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, giữa thế hệ hiện tại và tổ tiên.

Nguồn gốc và ý nghĩa sâu xa của Lễ hội Tết cơm mới

Mỗi độ thu về, khi những bông lúa trĩu hạt bắt đầu ngả vàng trên khắp các triền đồi, cũng là lúc không khí chuẩn bị cho Lễ hội Tết cơm mới bắt đầu rộn ràng khắp các bản làng Tây Bắc, đặc biệt là tại Sapa. Được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như Lễ mừng lúa mới hay Tết lúa non, đây là một trong những lễ hội quan trọng bậc nhất trong hệ thống lễ hội cổ truyền của Việt Nam.

Đối với đồng bào dân tộc thiểu số ở Sapa, Lễ hội Tết cơm mới không đơn thuần là một nghi lễ nông nghiệp, mà còn là một đại lễ mang tầm vóc như Tết Nguyên Đán của người Kinh, diễn ra trong khoảng vài ba tuần trước khi mùa gặt chính thức bắt đầu vào tháng Mười âm lịch.

Nguồn gốc của Lễ hội Tết cơm mới gắn liền với tín ngưỡng thờ thần linh và tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của người dân đối với những gì thiên nhiên ban tặng và sự phù hộ của các đấng siêu nhiên. Theo quan niệm dân gian, những ngày này là dịp các vị thần linh, đặc biệt là thần Tam Thanh, giáng trần để khảo sát mọi việc tốt xấu, sau đó tâu lên Ngọc Hoàng.

Việc tổ chức Lễ hội Tết cơm mới hàng năm chính là cách để người dân cầu mong phúc lành, tránh xa tai ương, vận hạn và đón một năm mới an lành, ấm no. Ý nghĩa của Lễ hội Tết cơm mới còn được thể hiện rõ nét qua hành động dâng “gạo mới”, những hạt lúa đầu mùa thơm dẻo, lên ông bà, tổ tiên.

Đây là cách con cháu bày tỏ lòng hiếu thuận, sự tôn kính và tri ân sâu sắc đối với những người đã khuất, những người đã gầy dựng nên cuộc sống ấm no cho thế hệ sau. Lễ hội Tết cơm mới là cầu nối tâm linh, nơi hiện tại gặp gỡ quá khứ, nơi truyền thống được tiếp nối và gìn giữ. Mục đích chính của Lễ hội Tết cơm mới là “rước hồn lúa mới” về nhà.

Trong các nghi lễ, người phụ nữ đóng vai trò trung tâm vì họ được xem là hiện thân của “Mẹ lúa”, mang trong mình sức sống và khả năng sinh sôi. Chính họ mới có thể thực hiện nghi thức thiêng liêng này, đưa những tinh túy của mùa màng về với gia đình, làng bản. “Hồn lúa mới” không chỉ tượng trưng cho sự sung túc, mà còn là thành quả lao động vất vả của cả một năm, được dâng kính lên các vị thần thánh và tổ tiên như một lời tạ ơn và một ước nguyện về những vụ mùa bội thu tiếp theo.

Thời gian và Không gian tổ chức Lễ hội Tết cơm mới Sapa

Lễ hội Tết cơm mới là một bức tranh đa sắc màu, trải dài khắp các bản làng của núi rừng Tây Bắc nói chung và Sapa nói riêng. Lễ hội thường được tổ chức vào khoảng đầu mùa gặt tháng Mười âm lịch, khi những bông lúa đã chín rộ, căng tràn sức sống. Thời gian diễn ra Lễ hội Tết cơm mới có thể kéo dài vài tuần, tùy thuộc vào phong tục của từng dân tộc và điều kiện cụ thể của từng làng bản.

Tuy nhiên, dù diễn ra ở đâu và trong khoảng thời gian nào, Lễ hội Tết cơm mới cũng luôn mang theo những nghi thức và hoạt động độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc, thu hút sự chú ý của cả người dân địa phương và du khách gần xa.

Những nét đẹp đặc sắc trong Lễ hội Tết cơm mới Sapa

Lễ hội Tết cơm mới là sự tổng hòa của nhiều nghi lễ, mỗi nghi lễ đều ẩn chứa những ý nghĩa sâu xa và nét đẹp văn hóa riêng biệt.

Nghi thức rước “hồn lúa” – Trái tim của Lễ hội Tết cơm mới

Trong các nghi lễ của Lễ hội Tết cơm mới, “đón hồn lúa mới” là nghi thức thiêng liêng và quan trọng nhất. Trước ngày tổ chức Lễ hội Tết cơm mới, toàn bộ thóc gạo cũ trong nhà đều được cất đi, nhà cửa được dọn dẹp sạch sẽ, tươm tất.

Đây là một hành động mang tính biểu tượng, thể hiện ý nghĩa đón “hồn lúa mới” về đầy nhà, thay thế cho mùa vụ cũ đã qua, mở ra một chu kỳ mới của sự sung túc và phát triển. Mỗi dân tộc tại Sapa lại có những nghi thức riêng biệt để tiến hành rước “hồn lúa”, tạo nên sự đa dạng và phong phú cho Lễ hội Tết cơm mới: 

• Người Dao: Thường rước “hồn lúa” trước một ngày tổ chức Lễ hội Tết cơm mới. Người phụ nữ lớn tuổi nhất trong gia đình, cùng con gái, sẽ lên nương, hái vòng quanh nương lúa mỗi góc một bông hoa. Sau đó, họ đứng ngược hướng nắng, buộc hoa vào một cây cọc cắm giữa nương, tượng trưng cho việc giữ hồn lúa. Lúa xung quanh cọc sẽ được gặt về để con gái giã cốm. Nghi lễ này thể hiện sự trân trọng và mong muốn giữ gìn những tinh túy của mùa màng.
• Người Tày, Giáy: Chủ nhà sẽ đi thăm đồng trước khi làm lễ. Họ thu hoạch lượng lúa nếp tốt nhất, tùy theo số lượng người trong gia đình, để làm cốm – một món ăn không thể thiếu trong Lễ hội Tết cơm mới, thường dao động khoảng 20 kg gạo cốm. Điều này cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng và tầm quan trọng của cốm trong lễ hội.

• Người Nùng Dín: Rước “hồn lúa” từ rất sớm. Người phụ nữ sẽ ra ruộng tỉa những bông lúa to vừa qua độ ngậm sữa, cùng với 7-8 bó lúa mang về phơi khô. Sau đó, họ tách 16 bông lúa to nhất thành hai túm, treo hai vách đầu bàn thờ, phần còn lại được dùng để nấu cơm mới trong bữa Lễ hội Tết cơm mới. Nghi lễ này nhấn mạnh sự chọn lọc và dâng hiến những gì tinh túy nhất.
• Người Xa Phó: Nghi thức rước “hồn lúa” thường diễn ra bí mật. Họ cử những người phụ nữ xinh tươi, khỏe mạnh nhất trong gia đình đi cắt lúa mới vào sáng sớm ngày Lễ hội Tết cơm mới. Người phụ nữ mặc quần áo mới, kiêng gặp gỡ mọi người trên đường ra ruộng. Khi gặt lúa, mặt quay về phía Đông, biểu thị sự sinh sôi, nảy nở của vạn vật. Bó lúa mang về sẽ được giã làm cơm mới để cúng tổ tiên. Sự bí mật và thiêng liêng trong nghi lễ này thể hiện lòng tôn kính sâu sắc.

Bày mâm lễ – Nơi gửi gắm ước nguyện của Lễ hội Tết cơm mới

Mỗi dân tộc cũng có cách bày mâm lễ cúng khác nhau, tạo nên sự phong phú trong nghi thức của Lễ hội Tết cơm mới:

• Người Xa Phó Lào Cai: Thường bày hai mâm lễ. Một mâm ở mép cửa để cúng ma nhà, một mâm ở ngoài sàn để cúng trời đất. Xung quanh mâm lễ được treo một bộ quần áo cùng các phụ kiện, trang sức, thể hiện sự chu đáo và mong muốn các vị thần phù hộ cho gia đình được bình an, sung túc.
• Người Dao: Bày mâm cúng để mời các vị thần nhà, thần nông và thổ địa. Đây là dịp để tạ ơn các vị thần đã ban cho một vụ mùa bội thu và cầu ban phước lành, an lành cho năm tới.

Sự riêng biệt trong cách thực hiện nghi lễ của mỗi dân tộc nơi đây không chỉ tạo nên những nét văn hóa độc đáo mà còn góp phần làm cho nền văn hóa truyền thống của Sapa thêm đa dạng và đặc sắc.

Lễ hội Tết cơm mới không chỉ là một lễ hội truyền thống đặc sắc của núi rừng Tây Bắc mà còn là biểu tượng của sự biết ơn, của hy vọng vào một mùa màng bội thu, cầu mong mưa thuận gió hòa và những điều tốt đẹp đến với dân làng.

Ngày nay, Lễ hội Tết cơm mới đã được xã Tả Van, Sapa nâng lên thành hội cốm của vùng, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, trải nghiệm. Đây là cơ hội tuyệt vời để du khách hòa mình vào không gian văn hóa độc đáo, thưởng thức hương vị cốm non thơm dẻo và tìm hiểu sâu hơn về đời sống tinh thần phong phú của đồng bào dân tộc thiểu số tại Sapa.

Còn nếu bạn đang lên kế hoạch cho chuyến đi Sapa sắp tới và muốn tìm thêm lựa chọn phù hợp với nhu cầu thì ghé ngay Voucher Sapa. Tại đây, bạn có thể dễ dàng tham khảo và đặt trước hàng loạt tour trải nghiệm, combo nghỉ dưỡng, voucher khách sạn, vé tham quan và các gói dịch vụ tiện lợi – tất cả đều được cập nhật thường xuyên, giá rõ ràng và minh bạch.

XEM THÊM:

Khám phá 11 lễ hội Sapa là tinh hoa văn hóa Tây Bắc

Trải nghiệm tại Sapa khiến bạn không thể quên

Nguồn: https://vouchersapa.vn/